Dünya hayatı bir ziynettir (süstür) 05.03.2023

Kur’an dünya hayatını ve ona ait olan şeyleri ‘ziynet’ kelimesi ile ifade ediyor.

“İyi bilin ki (tek başına) dünya hayatı ancak bir oyun, eğlence, bir süs (ziynet), aranızda bir övünme ve daha çok mal ve evlât sahibi olma isteğinden ibarettir.

Tıpkı bir yağmur gibidir ki, bitirdiği ziraatçilerin hoşuna gider.

Sonra kurur da sen onun sapsarı olduğunu görürsün; sonra da çer çöp olur.

Âhirette ise çetin bir azap vardır. Yine orada Allah'ın mağfireti ve rızası vardır.

Dünya hayatı aldatıcı bir geçimlikten başka bir şey değildir.” (Hadid 57/20)

Burada dünya hayatının geçiciliği (faniliği) anlatılıyor.

Allah (cc) şöyle diyor: “Ey insanlar biliniz ki dünya hayatı sizin için peşin bir şeydir. Kendisinden biraz faydalandığınız oyun ve oyalanmadan başka bir şey değildir. Süsüyle ziynetlendiğiniz, birbirinize karşı övündüğünüz geçici, değersiz bir meta’dır.” (Taberî, İbni Cerir. Câmiu’l-Beyân, 11/684)

Dünya hayatı yerden çıkıp yükselen, güzelleşen, ziynet gibi olan, ama sonunda çer çöpe dönen bitkiye benzer. Çiftçilerin, bahçıvanların hoşuna giden bu güzellikler nasıl sararıp solarsa, dünya hayatı da bütün zenginliğine, cazibesine, süsüne rağmen geçicidir.

İnsan ömrü de böyle değil midir?

Bebek doğar, çocuk olur, delikanlı olur, anne babayı sevindirir. Sonra olgun yaşa varır, güç kazanır, belki makam ve servet sahibi olur, belki bunlarla başkalarına hükmetmeye yeltenir.

Ama sonunda yaşlanır, kuvvetten düşer, ya da hastalanır, çer çöpe dönüşür. Kurur gider. İşte hiç bitmeyecek zannedilen dünya hayatı da böyledir. (Ateş, S. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, 9/272)

Âyet dünya hayatının güzelliğini, hoşa giden tarafını “ziynet” kelimesi ile, hayat gerçeğini de “ekin” örneği ile anlatıyor. Ancak burada “ziynet”in olumsuz bir anlam taşıdığı, tabii ve cazibeli bir güzellikten çok, insanı aldatan, bir anlamda gözünü boyayan, seraba benzer bir süse işaret ettiği anlaşılıyor. Arkasından da zımnen; “ey insanlar, işte dünyanın bu süsüne (ziyentine) aldanmayın” deniyor.

Dünyadaki hayat ölümden sonraki hayat hesaba katılmadan tek taraflı bakınca önemli gibi görünür. Ancak Âhiret açısından bakıldığında önemsiz ve değersiz olduğu anlaşılır. Bu bakımdan o çocuk oyununa, oyalanmaya benzetiliyor. Dünyada ciddi ve çok önemli sanılan olayların arkasınde ebedi gerçek var:

Fâni olmak. Tıpkı çiftçilerin yüzünü güldüren bol yağmurun bitirdiği bitki örtüsünün solması, değişmesi, çöp olması gibi.

Hayat filmi sanki sonunda “çöpe dönmüş ot kırıntısı” olarak zona erer.

Âhiret ise bambaşkadır. Orada hesap, Allah’ın rızası veya hak edene ceza, sonsuz bir hayat vardır.

Oradaki hayat ekine benzemez ki bir müddet sonra solsun, çöpe dönüşsün…

Sonuçta bu dünya hayatı aldatıcı, oyalayıcı, geçici ve yanıltıcı bir hazdan başka bir şey değildir. Hakikate gönül vermiş kimseler bu gerçeği hemen kavrarlar.

Ancak Kur’an’ın amacı insanı dünyadan koparmak, onu ruhbanlığa davet etmek değildir. Bilakis Kur’an insanı yaratılış amacını gerçekleştirebileceği şeye davet ediyor. Zira insanın bir yaratılış amacı vardır. (Kutub, S. fi-Zılâli’l-Kur’an, 6/3491)

“Bu pasaj ile ilgili geniş yorumunda Râzî bu tür bir hayatın hor görülüp küçümsenemeyeceğini, çünkü onun Allah tarafından yaratıldığını belirtir:

“Biz göğü ve yeri ve ikisi arasındaki her şeyi bir anlam ve amaçtan yoksun yaratmış değiliz” (Sâd 38/27)

“Sizi boş ve anlamsız bir oyun olsun diye yarattığımızı mı sanırsınız?” (Mü’minûn 23/115)

Hayat, bizâtihî Allah'ın bir armağanı ve her türlü nimetin potansiyel kaynağı olduğu halde duyarsız ve kör bir şekilde ve manevî değerleri ve endişeleri gözardı ederek, yani öteki dünyayı hiçe sayarak yaşanması halinde bu olumlu niteliğini tamamen yitirir.”  (Esed, M. Kur’an Mesajı, 3/1115)

Bir çok âyette belirtildiği gibi insanın yaratılış amacından tamamen kopuk yaşayacağı bir dünya hayatı anlamını yitirmiş, sadece biçimde kalmış kuru bir hayattır.

Yaratılış amacından sapmadan bu hayatınn gereklerine uymak zaten vahyin hedefidir. Bu anlamda İslâmın dünya hayatından yüz çevirmeyi emrettiği söylenemez.

Burada hem mü’minler, hem de inkârcılar uyarılıyor. Bu dünyada yapılanlar, ne kadar önemsenirse önemsensin, yüce bir gayeye yönelik veya öte dünya ile bağı yoksa değersizdir.

Tıpkı suyun yeşerttiği bitkilerin solması gibi cazibesini kaybeder, bir hiç haline gelir.

Âyetteki örnekte dünya hayatı yağmura benzetilmekle beraber asıl benzetilen bitkidir. Bitkinin burada belirtilen evreleriyle insanın oyun, eğlenme, mal-mülk edinme ve çoluk-çocuğa karışma çağları arasında da bir benzerlik kurulabilir. (Komisyon, Kur’an Yolu, 5/185-186)

“Bu âyet ruhbanlığı haklı çıkaracak tarzda anlaşılamaz. Zira buna, arkadan gelen 27. âyet engeldir.” (İslâmoğlu, M. Hayat Kitabı Kur’an 2/1088)

Kur’an dünyadaki hayatın geçici olduğunun altını çiziyor. (Bak: Âli İmran 3/14-15. Yûnus 10/24-25. İbrahim 14/18. Kehf 18/45-46. Nûr 24/39 v.d.)

Dünyada insanın hoşuna giden, onun gururunu okşayan, onu oyalayan şeyler, fayda ve lezzetler olsa da, aslında hepsi de değersiz, sınırlı ve aldatıcıdır. Aklını kullanmayanlar bunlara aldanır, bunları ebedi zanneder; bu yüzden kulluk görevlerini ihmal eder, Âhirete hazırlanmayı bir taraf atar.

Âhiret hayatındaki fayda ve zararlar, ödüller ve cezalar, lezzetler ve acılar süresizdir. Hele hele Allah rızasını ve mağfiretini hak edenler için ödüller daha çok, daha muhteşem olacaktır.

Bu dünyada Allah’ı tanımayıp kulluk yapmayı reddedenler orada ne büyük bir zararla karşılaşacaklarını bizaat görecekler. (Mevdûdî, Eb. Tefhîmu’l-Kur’an (ter.), 6/133)

Âyette dünya hayatının bazı özellikleri vurgulanıyor.

Birincisi; dünya hayatının bir oyun (la’b) olmasıdır. Bu da daha çok çocukların işidir. Çocuklar yorulunca, ya da büyüğünce oyunu bırakırlar.

İkincisi; eğlence, oyalayandır (lahv’dir). Bu da daha çok gençlerin işidir. Bu da insanı bir müddet oyalar, sonra terkeder.

Üçüncüsü; ziynettir. Bu da süse düşkünlerin işdiri. Ziynetin bir amacı da çirkini güzelleştirmektir. Yıkılmakta olan binayı onarmak, eksik olan şeyi tamamlamaktır. Akıllı insan bütün bir ömrünü ziynet takınmakla, süslenmekle geçirmez.

Dördüncüsü; insanların kendi aralarında bazı şeylerle övünmeleridir. İnsanlar mal ve servetle, güç ve yetenekle, nesep (ırk) ve çocukla, makam ve ünvanla, lüks ve eldeki imkanla övünür dururlar. Ama bütün bunlar da fanidir.

Beşincisi; mal, servet, soy sop, evlat yarışıdır. Bütün bir ömür bu çoğaltma yarışı ile geçer (BkZ: Tekâsür Sûresi). Ama bu da geçicidir ve sonu hüsranla biter. (Ateş, S. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, 9/274)

Takibeden âyette Allah (cc) bu geçici, aldatıcı, vefasız, mutlaklığı olmayan dünya yerine insanları Cenneti kazanmak için çaba göstermeye çağırıyor:

“Rabbinizden bir bağışlanmaya ve eni, gökle yerin genişliği kadar olan, Allah’a ve Rasûlüne inananlar için hazırlanan Cennete yarışırcasına koşun.

İşte bu, Allah’ın lütfudur. Onu dilediğine verir. Allah, büyük lütuf sahibidir.” (Hadid 57/21)

Yine Allah (cc) Yûnus 24. âyette dünya hayatının durumunu harika bir benzetme ile açıkladıktan sonra, arkasından herkesi sonsuz “esenlik yurduna (dâru’s-selâm’a)” davet ediyor:

“Allah kullarını esenlik yurduna (dâru’s-selâm’a) çağırıyor ve O, dilediğini doğru yola iletir.